Matki Bożej Gromnicznej

2 lutego Kościół katolicki obchodzi święto Ofiarowania Pańskiego. Czyni to na pamiątkę ofiarowania przez Maryję i Józefa ich pierworodnego syna, Jezusa, w świątyni jerozolimskiej.

Wszyscy (prawie) znamy ten wizerunek Maryi ze święcą w dłoniach, która ochrania przed wilkami (czyhające na ludzi zło)  pogrążone w mrokach nocy i okowach zimy ludzkie domostwa.

I tak bywa w wierzących rodzinach, że kiedy zło zbliża się do domu, kiedy nadchodzą nawałnice przyrody i burze, kiedy zbliża się śmierć, zapala się gromnicę, stawia w oknie, lub wkłada w złożone dłonie umierającego.

I dlatego też w polskiej kulturze i tradycji dzień 2 lutego to też święto Matki Bożej Gromnicznej. W tym dniu w naszych kościołach błogosławimy świece gromniczne, których światło zanosimy do naszych domów, a płomieniem gromnicy czynimy znak krzyża nad progiem drzwi do domu, ofiarując swój dom i wszystkich w nim przebywających, opiece Maryi Matki Bożej, Tej, która w świątyni jerozolimskiej przyniosła Jezusa jako Światłość Świata.

Według Ewangelii, Jezus, zgodnie z prawem żydowskim, jako pierworodny syn był ofiarowany Bogu w świątyni jerozolimskiej. Wtedy też starzec Symeon wypowiedział proroctwo nazywając Jezusa „światłem na oświecenie pogan i chwałą Izraela”. Dlatego święto to jest bogate w symbolikę światła. W Jerozolimie, gdzie Ofiarowanie Pańskie obchodzone było już w IV w., odbywały się – zazwyczaj nocą – uroczyste procesje ze świecami. Liturgiczną datę święta wyznacza upłynięcie czasu oczyszczenia Maryi po urodzeniu dziecka.

W Kościele zachodnim święto zostało wprowadzone w VII w. W Rzymie w tym dniu odbywała się najstarsza maryjna procesja, w której uczestnicy nieśli zapalone świece. Prawdopodobnie ta procesja do największego sanktuarium rzymskiego – bazyliki Matki Bożej Większej – nadała świętu Pańskiemu charakter maryjny.

Od X w. pojawia się obrzęd poświęcenia świec, który jeszcze podkreśla i ubogaca symbolikę światła. Nawiązuje ona bezpośrednio do wielkanocnego paschału, który wyraża zwycięstwo nad śmiercią, grzechem i szatanem. Ofiarowanie Jezusa oznacza początek nowego przymierza i nowego kapłaństwa, w którym Syn Boży sam jest Świątynią, Kapłanem i Ofiarą. Treść tego święta podkreśla zamierzoną przez Boga powszechność zbawienia, które ma objąć nawet pogan.

W Polsce święto ma charakter zdecydowanie maryjny – Matki Bożej Gromnicznej. Tak jak Maryja wniosła Jezusa do świątyni jerozolimskiej, tak też przynosi światło wierzącym. W kościele dokonuje się poświecenia gromnic. Zapalone światło zanosimy do swoich domów.

Na znak zawierzenia Maryi w czasie klęsk, szczególnie podczas burzy, w domach i gospodarstwach, również zapala się gromnice. Jako gromnice służą też świece chrzcielne, kiedy to w życie nowoochrzczonej osoby wkracza światło wiary, która prowadzi przez życie.

Dzień Matki Boskiej Gromnicznej miał przez cale stulecia wielkie znaczenie w roku kalendarzowym na wsi. Wtedy pachołkowie i służące otrzymywali zapłatę za przepracowany rok i mogli zmienić chlebodawcę. Z maryjnym świętem łączyły się też przysłowia wyrażające radość na nadchodzącą wiosnę, jak np. „Gromnica – zimy połowica”, „Na Gromniczną mróz – chowaj chłopie sanie, szykuj wóz, czy „Na Gromniczną ciecze – to się zima wlecze”. W tym dniu pochmurne niebo zwiastuje dobry, obfity rok, zaś słoneczne – przeszkody i trudności.

Nie zależnie jednak od pogody i ludowych powiastek ofiarowanie siebie Maryi zawsze przynosi człowiekowi wszelkie dobro, którego źródłem jest Jezus Chrystus Światłość Świata.

ks. Andrzej Jasiński